Bài viết được tổng hợp từ nội dung của Tìm, chuỗi chương trình podcast nhằm tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng xuất phát từ nội tâm. Podcast được dẫn dắt bởi Quốc Khánh và Nam Taro. (Link podcast Tìm)
Sau khi tốt nghiệp đại học ở Nhật ngành Khoa Học Xã Hội, Nam Taro, tên đầy đủ là Phạm Hải Nam, quyết định tiếp tục học tiếp lên bậc Thạc sĩ ngành Nghiên Cứu Tổ Chức tại Hà Lan. Đây là một bước chuyển anh cho rằng cực kỳ quan trọng với cuộc đời. Đứng trước quyết định này, Nam nhận ra mình cần sống chậm lại để quan sát bản thân. Khi biết ở ngôi trường mình sắp theo học có cộng đồng thiền, anh đã đăng ký ngay với hy vọng có thêm nhiều trải nghiệm để kết nối với chính mình.
Thực hành thiền được một thời gian, anh tham gia một chương trình tập huấn và tại đây và gặp chị Lan. Hai người có chung sở thích, mối quan tâm thực hành mindfulness và đã sáng lập nên Mindful-Nest.
Mindful-Nest với ý nghĩa chính là một nơi thực hành mindfulness, tạo không gian thực hành lắng nghe và kết nối. Từ đó nuôi dưỡng tâm hồn của mỗi cá nhân và luôn luôn ở đó để mọi người có thể quay lại. Hiện tại, Mindful-Nest đã thành lập được ba năm.
Mindfulness là gì?
Bạn có thể hiểu một cách đơn giản nhất, mindfulness là chú tâm hoàn toàn, quan sát và cảm nhận bản thân – hơi thở, cảm xúc và ý nghĩ. Sự chú tâm và quan sát này đi từ những diễn biến bên trong cơ thể ra bên ngoài. Đồng thời, ta cũng quan sát được tính tương quan liên hồi của các yếu tố bên ngoài vào bên trong.
Nam nghĩ từ mindfulness vẫn chưa đầy đủ, vì không chỉ tập trung vào quan sát suy nghĩ (mind) mà còn phải tập trung vào cả thân (body) – tâm (heart) – trí (mind). Thật ra tâm-trí và cơ thể là một. Nên giá trị cốt lõi của thực hành mindfulness bao gồm cả thực hành nhận biết, cảm nhận và hiểu cảm giác của cơ thể. Từ đó, kết nối hơn với cảm xúc bên trong mỗi người.
Những hiểu biết gần đây về thần kinh học giúp chúng ta hiểu hơn về thực hành mindfulness và tại sao thực hành này giúp cân bằng cảm xúc và thay đổi thói quen.
Nhưng, nếu cứ chỉ nói về định nghĩa thì sẽ không hiểu thực tế mindfulness là gì mà phải thực hành hoàn toàn. Khi đi sâu vào thực hành, chúng ta sẽ biết mindfulness có nhiều lớp lang hơn những định nghĩa thông thường.
Một trong những cách để thực hành mindfulness chính là thiền. Khi thực hành thiền, bạn sẽ chú tâm vào chính mình và thấy bản thân luôn thay đổi. Thay vì kiểm soát điều đó, bạn hãy quan sát và cảm nhận.
Tại sao chúng ta ít quan sát bản thân?
Vì đó là bản chất của con người. Ngay từ khi sinh ra, chúng ta bị chi phối bởi nhiều thứ từ cuộc sống. Trong cuộc sống thì luôn có nhiều bất ngờ và thay đổi liên tục nên khiến cho con người dễ bị bị tác động.
Từ sự tác động đó, chúng ta bị cuốn vào guồng quay bên ngoài mà không ngồi xuống quan sát từ bên trong để hiểu về xu hướng và thói quen của bản thân. Với mindfulness, chúng ta sẽ đi ngược lại thói quen đó để nhìn nhận và hiểu rõ tại sao mình làm như vậy.
Khi biết dừng lại, cảm nhận, quan sát và tự đặt câu hỏi với những điều đang diễn ra với bản thân, cũng là khi chúng ta thực hành mindfulness một cách hết sức tự nhiên trong cuộc sống.
Thiền là cách duy nhất để thực hành mindfulness?
Theo Nam, đó là cách thực hành chính. Ngoài ra, có những cách thực hành khác nhau như yoga và một số bộ môn võ thuật. Ở Nhật còn có nhánh thiền gọi là Rinzai, cũng là cộng đồng thực hành của anh, nơi có các hình thái thực hành mindfulness đa dạng ngoài thiền như bắn cung, làm gốm, vẽ, làm thơ, cắm hoa, trà đạo… Tất cả các hoạt động đều được thực hành cùng hơi thở và cảm nhận.
Khi chúng ta thực hành thiền, thở cũng là tác động đến mọi người xung quanh. Chúng ta giúp những người xung quanh cảm thấy bình yên hơn thông qua cách mình thở, ví dụ như vậy.
Khó khăn khi thực hành mindfulness?
Khó khăn nhất chính là cách cơ thể và tâm trí mỗi người phản ứng khác nhau với thực hành mindfulness. Điều đó cũng thể hiện con đường thực hành của mỗi người là khác nhau và rất cá nhân.
Nhiều người cho rằng là khi thiền thì không nghĩ gì và thiền xong thì sẽ thấy bình an. Nhưng đó là sự hiểu nhầm. Ngồi thiền đơn giản là trân trọng cảm nhận cơ thể và không cố gắng thay đổi nó. Để có thể đến được cảm giác bình an thì phải trải qua rất nhiều cảm xúc và trạng thái khác nhau. Ví dụ như bạn có thể sẽ cảm thấy rất buồn, giận dữ… Cũng có những người thiền xong thấy tệ hơn vì đối diện với những cảm xúc khó bên trong mình. Người thực hành thiền sẽ có thể đối mặt với những cảm xúc khó như vậy vì đó chính là sự thật mà bản thân họ nhiều khi giấu kín: điều đó tuy vậy cũng nói lên rằng thực hành này đã giúp chúng ta kết nối hơn với bản thân.
Kết nối với bản thân là kết nối với những gì mình có thể đang chối bỏ như sợ buồn, sợ đau, sợ cô đơn. Một khi chúng ta cảm nhận và đối diện hoàn toàn với những điều sâu kín thì cũng là lúc những cảm xúc đó bắt đầu chuyển hoá. Chúng ta đón nhận những cảm xúc thật của mình và không cố gắng kiểm soát chúng. Đó là quá trình liên tục thực hành và không có công thức chung. Khi ta trải qua khoảnh khắc chấp nhận, ta chạm dần đến an yên.
Và nói đến thực hành mindfulness thì không phải nói đến điều gì cao siêu mà chúng ta hoàn toàn có thể làm trong cuộc sống. Và hãy bắt đầu bằng cách thay đổi thói quen thở.
Nếu chỉ hít vào mà không thở ra?
Một trong những điều thú vị của việc thực hành mindfulness là quan sát và cảm nhận hơi thở.
Khi bạn thở ngắn, bạn dễ rơi vào vòng xoáy của sự lo lắng. Khi hiểu cơ thể, bạn sẽ hít thật sâu và từ từ thở ra. Hít sâu đơn giản là oxy được đưa vào cơ thể, tiếp thêm cho cơ thể năng lượng. Khi ta hít vào, cơ thể cảm thấy nhiều năng lượng và tỉnh táo (đọc thêm về cơ chế sympathetic – sympathetic response). Cơ thể tiếp nhận và chuyển hóa thành năng lượng. Còn khi chúng thở ra chậm rãi với thái độ điềm tĩnh thì cơ thể sẽ thả lỏng và thư giãn (đọc thêm về cơ chế parasympathetic – parasympathetic response). Hai cơ chế này giúp điều hòa và cân bằng cơ thể thông qua sự nhịp nhàng của nhịp thở.
Vậy nếu chỉ hít vào mà thở ra ngắn và hời hợt thì là sẽ khiến cho cơ thể không thể bước hoàn toàn vào trạng thái thả lỏng và nghỉ ngơi. Lâu dần, nếu thành thói quen thì cơ thể sẽ luôn ở trong trạng thái “cao điểm”, lo lắng, và vấn đề tất yếu là sẽ dẫn đến một số bệnh. Nếu muốn thay đổi trạng thái lo âu kéo dài thì đơn giản là chúng ta hãy bắt đầu tập trung hơn vào thay đổi cách thở trước thay vì kiểm soát bằng suy nghĩ để ngừng căng thẳng.
Thực hành mindfulness sẽ giúp mỗi người tìm lại được hơi thở điềm tĩnh. Từ đó, bạn sẽ an tâm đi tìm những điều khác.
Thảo luận về bài viết