Trong hành trình phát triển của con, có những cột mốc quan trọng nào mà cha mẹ cần lưu tâm?
Thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Tâm hiện đang là Nhà sáng lập Trung tâm đào tạo & Ứng dụng Khoa học Tâm lý Hồn Việt. Chị là Chuyên gia tư vấn tâm lý với hơn 20 năm kinh nghiệm làm việc với các cá nhân, tổ chức trong nước và quốc tế.
Theo Thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Tâm: “Ngoài cơ thể vật lý, con còn trải qua quá trình phát triển tâm lý nên cha mẹ cần hiểu những đặc điểm trong từng giai đoạn ấy để đồng hành cùng con theo cách tốt nhất”.
Thạc sĩ chia quá trình phát triển tâm lý của con thành 5 giai đoạn chính.
1/ Giai đoạn 0-3 tuổi
Đây là lúc trẻ rơi vào khủng hoảng đầu đời hay còn gọi là khủng hoảng tuổi lên 3. Trẻ bộc lộ mong muốn được tự lập và hình thành cái tôi bằng cách nói không với tất cả những yêu cầu xung quanh. Lúc này, cha mẹ sẽ dễ nổi nóng, la hét hoặc đánh con vì thấy con lì lợm, không nghe lời. Tuy nhiên chuyên gia nhấn mạnh: “6 năm đầu đời của một đứa trẻ rất quan trọng, nếu bị tổn thương, con sẽ khó trưởng thành về mặt tâm lý, dẫn đến những hành xử trẻ con, nông cạn dù đã phát triển về mặt cơ thể”.

6 năm đầu đời của một đứa trẻ rất quan trọng, nếu bị tổn thương, con sẽ khó trưởng thành về mặt tâm lý, dẫn đến những hành xử trẻ con, nông cạn dù đã phát triển về mặt cơ thể.
Một sai lầm khác cha mẹ thường mắc phải khi có con trong giai đoạn này là muốn bao bọc, không cho con tự làm những công việc chăm sóc bản thân như mặc quần áo, tắm rửa, ăn cơm. “Cha mẹ yêu thương con đến mức cái gì cũng muốn làm thay con thì sẽ làm tê liệt các năng lực của con, biến con trở thành người bị phụ thuộc”, Thạc sĩ Nguyễn Thị Tâm chia sẻ.
2/ Giai đoạn 3-6 tuổi
Đây là độ tuổi con chuẩn bị đến trường nên cha mẹ cần rèn cho con những kỹ năng cần thiết như sự tập trung, kỷ luật, lắng nghe, ghi bài. Ngoài ra tương tác với bạn bè cũng là kỹ năng cần có để trẻ hòa nhập khi đi học. Nhiều gia đình giữ con trong nhà và không cho trẻ đi mẫu giáo khiến con không biết cách tương tác với bạn bè, dễ khiến bạn bè xa lánh, không chơi với con. Khi không có bạn bè, con sẽ thấy cô đơn và không muốn đi học.
3/ Giai đoạn 6-9 tuổi
Đây là giai đoạn phát triển về trí tuệ và tính sáng tạo, con thích tò mò, khám phá mọi thứ xung quanh. Cha mẹ cần hiểu đặc điểm này của con, đừng thấy con tò mò, phá phách thì đánh đập hay la mắng vì điều đó sẽ triệt tiêu tính sáng tạo của con. Cha mẹ hãy giải thích cho con lý do không được làm một việc gì và cho phép con được nghịch, khám phá trong một ranh giới nhất định.

4/ Giai đoạn 9-12 tuổi
Đây là giai đoạn cha mẹ nên trò chuyện nhiều với con về những giá trị sống, dạy con những thói quen tốt. Từ góc nhìn khoa học, Thạc sĩ cho rằng: “Từ 2 tuổi trở đi, trẻ đã có khả năng tư duy khoảng 80% so với trí não của người trưởng thành. Cha mẹ đừng nghĩ con còn nhỏ không biết gì, chờ khi con lớn mới dạy là không đúng”.
5/ Giai đoạn 13-18 tuổi
Con trải qua giai đoạn dậy thì, khủng hoảng lần thứ hai trong đời. Ở tuổi này con muốn tự ra quyết định, tự giải quyết những vấn đề của mình mà không cần cha mẹ can thiệp. Nhưng vì thấy con còn non nớt, thiếu kinh nghiệm nên cha mẹ không yên tâm để con tự làm theo ý con, từ đó gây ra mâu thuẫn. Cha mẹ cần hiểu rằng ở giai đoạn này con cần sự độc lập để xây dựng cái tôi và nếu cái tôi không được xây dựng thành công thì con sẽ lớn lên mà không có bản sắc cá nhân rõ ràng. Vậy nên, “đồng hành và giúp đỡ con trong việc xây dựng cái tôi sẽ đóng góp vào hành trình dậy thì thành công của con”, chị Tâm khuyên các bậc cha mẹ.

Đồng hành và giúp đỡ con trong việc xây dựng cái tôi sẽ đóng góp vào hành trình dậy thì thành công của con.
Cha mẹ cũng cần dẫn dắt, định hướng những giá trị sống tốt đẹp cho con vì đây là giai đoạn con hình thành nhân cách và cá tính rõ nét. Điều này sẽ giúp con không bị sa ngã vào những điều xấu vì con đã có bộ lọc là những giá trị sống mà cha mẹ đã xây tạo cho con. Ví dụ, khi con được dạy về hệ giá trị sống tôn trọng người khác thì con sẽ tôn trọng tất cả mọi người và tôn trọng giá trị bản thân. Con sẽ không có những quan hệ xấu hoặc những hành vi xâm hại cơ thể vì con biết quý trọng bản thân, con sẽ không để mình rơi vào những trạng thái tiêu cực.
Ngoài ra, ở giai đoạn này con có những rung động đầu đời, biết yêu, biết quan tâm đến bạn khác giới, cha mẹ đừng cấm đoán mà phải hiểu đó là đặc điểm chung của tuổi dậy thì. Nói về giải pháp, Chuyên gia Tâm lý khuyên rằng: “Cha mẹ hãy tôn trọng và quan sát con, nếu được hãy làm bạn với con, con sẽ muốn cha mẹ trở thành những người thầy, những chuyên gia tâm lý đầu tiên của mình”. Hơn nữa đây cũng là độ tuổi của xây dựng ước mơ và mục tiêu cuộc đời, cha mẹ hãy khơi gợi, đồng hành cùng con để khi bước vào tuổi 18, con sẽ chọn lựa và định hướng nghề nghiệp đúng đắn.

Cha mẹ hãy tôn trọng và quan sát con, nếu được hãy làm bạn với con, con sẽ muốn cha mẹ trở thành những người thầy, những chuyên gia tâm lý đầu tiên của mình.
Bên cạnh đó, lúc này cơ thể con bắt đầu phát triển, con có những thắc mắc về giới tính, cảm thấy sợ hãi về cơ thể của mình mà không biết hỏi ai. Vậy nên cha mẹ phải trang bị kiến thức liên quan đến tâm sinh lý để nói chuyện nghiêm túc với con về vấn đề giới tính, quan hệ tình dục.
Để theo dõi đầy đủ cuộc trò chuyện của Thạc sĩ Tâm Lý Nguyễn Thị Tâm về chủ đề “Thấu hiểu tâm lý con theo từng lứa tuổi”, bạn có thể nhấn vào đây.
Chương trình có sự đồng hành của Nam Úc Scotch AGS – Trường Úc 100 năm, cung cấp chương trình chuẩn Úc toàn phần dành cho học sinh lớp 1 – 12.
Thảo luận về bài viết